Kanaviçeye başlarken bilmemiz gerekenler 1. Kumaşlar

   Bu hafta sonu çalışma masamdaki dağınıklılığı yok etmeye karar verdim. İşe de bir yığın kâğıtla başladım - son bir yılda tuttuğum çeşitli notlar, farklı farklı konular. Tabii ki bu kağıtları çöpe atmadan önce bir gözden geçireyim dedim ve kendim bile şaşırdım – ne çok yararlı şey bulmuşum zamanında. Ne çok araştırma ve hazırlık yapmışım. Kıyamadım notlarıma, içinde yazılanlara hâlâ ihtiyacım oluyor zaman zaman. Fakat kaybetmeyeyim ve daha düzgün ve kolay ulaşılabilir bir yerde olsun diye bloguma aktarmaya karar verdim. İlk derlemem de kanaviçe ve çarpı işi üzerine olacak.  

  

Çarpı işi ya da kanaviçe, “kareli” ya da gözenekleri net bir şekilde görünen ve eşit dağılan bir kumaşta yapılan bir nakış türüdür. Küçük, eşit uzunlukta çarpı ilmekler ortaya çıkar. Desenler de bu ilmeklerden oluşur.

 Nakış genellikle Aida kumaşı (Türkiye’de bu kumaşa “etamin” denir), Evenweave  ya da Linen (yani keten) üzerine yapılır. Bu kumaşların farklı dokuma sıklıkları, yani “kaunt’ları” var (count = 2,5 santimetrekareye (yani 1 inch kare) denk gelen gözenek sayısı).

Aida kumaşı, yani etamin, çarpı işine yeni başlayanlar ve görme bozukluğu olanlar için idealdir. Çünkü hem kumaşın kendisi genellikle kasnak (= gergef) gerektirmeyecek kadar sert oluyor, hem kumaşın iplikleri belirgin bir şekilde kareler halinde. Gözenekleri bulmakta da fazla zorlanmayacaksınız – iplikleri kolayca sayılabiliyor ve iğneyi nereye batırmanız gerektiğini de görüyorsunuz. 6, 8, 11, 14, 16 ve 18 kauntları bulunur. Sayı ne kadar büyürse, o kumaşta işlediğiniz motif o kadar küçülür. Şemada gösterilen her kare bir kumaş "karesine" denk geliyor. 

Metre ile satılan etamin 110, 158 ve 180 cm. genişliğinde olabiliyor. Ayrıca internet mağazalarında önceden kesilmiş parçalar halinde de satılıyor.

Değişik renklerde (beyazdan siyaha kadar), simli, kumaşın üzeri desenli (örn., DMC İmpressions Aida) ve hatta kumaşın üzeri hazır kare kare teyellenmiş (örn., DMC Magic Guide Aida, 40 derecede yıkadığınızda çizgiler yok oluyor) olabiliyor. En fazla renk ve desen seçenekleri 14 count’luk kumaşlarda bulunur. Projelerde de en fazla kullanılan 14 ve 16 kauntluk etamindir. 

14 ct etamin birkaç renk örneği

14 ct baskılı etaminler Impressions DMC'den

 Fakat unutulmaması gereken en önemli nokta şu – etamin üzerine işlenecek projede sadece ve sadece tam ve yarım çarpı işlenebilir (bu kumaşın dokuma özelliğinden kaynaklanır).

İşlenmesi biraz daha maharet isteyen Evenweave kumaşı da soldan sağa ve yukarıdan aşağıya 1 santimetrede aynı sayıda ipliklere sahiptir. Yani bu kumaşta da çarpı ilmekler düzgün ve eşit uzunlukta oluyor. Ama nakış etaminin aksine 2 iplik üzerinden yapılıyor, bu yüzden de kauntları biraz farklı – 20, 25, 28, 32, 36. 28 kaunt evenweave = 14 kaunt etamin.

En zor işlenen kumaş türü de keten, yani Linen. İplikleri her zaman eşit bir şekilde dağılmış olmayabiliyor, haliyle çarpı ilmeklerin uzunluk ve genişlik oranları aynı olmayabilir. Bazı kaynaklarda keten evenweave kumaşlarından sayılır. Nakış 2 iplik üzerinden yapılır, kauntları da evenweave kumaşıyla aynı. 

Evenweave ve keten kumaşlarının da cinsleri var (örn., Lugano, Belfast, Edinburgh, Cashel vs.), çok çeşitli düz ve ebruli renkleri bulunur. Bu kumaşların dokuma özelliğinden dolayı üzerinde rahatça ¼ ve ¾ çarpı ilmekler işlenir.

32 ct belfast keteni, birkaç renk örneği

Ayrıca, çarpı işi nakışıyla işlenmesi için uygun birkaç ürün daha var: değişik genişlikte etamin ve keten bantları, havlular, masa örtüleri, hatta alışveriş çantaları… Ve çarpı işi için uygun olmayan bir kumaşa nakış işlemek isteyenlere yardımcı olabilecek harika 2 ürün daha – “soluble canvas” dedikleri, suda 50 derecede yıkanınca çözülüp yok olan kanaviçe çeşidi ve “waste canvas” diye adlandırılan (ya da bazı üreticilerin “tear away canvas” dedikleri) bildiğimiz kanaviçe kumaşı. Bunlar normal kumaşların üstüne teyellenir, kumaş kasnağa gerdirilir, nakış yapıldıktan ve kasnak çıkarıldıktan sonra da ya yıkanır (suda eriyeni için), ya da kanaviçe iplikleri cımbızla tek tek çekilip atılır. 

Çarpı işine uygun kumaşlarının en ünlü üreticileri CharlesCraft, Inc. (ABD), Wichelt Imports, Inc. ( renk ve count yelpazesi inanılmaz!), DMC, Zweigart, M.C.G. TEXTILES. 

Notum:

Maalesef, yukarıda anlattığım kumaş ve ürünlerin çoğunu benim bildiğim el işi mağazalarında hiç görme fırsatım olmadı. Bütün bu zengin seçenekleri yabancı Internet mağazalarının bazılarında bulabilirsiniz. Fiyatlar da bazen (hele söz konusu kumaş keten ise) çok etkileyici olabiliyor ;”).